Αισίως διανύουμε την Σαρακοστή.

Με περισσότερο κρύο αλλά και μαγαλύτερες ημέρες! 

Με περισσότερο ήλιο, περισσότερη όρεξη για δουλίτσες στον κήπο, περισσότερη ώρα στη φύση! 

Καιρός για βρουβολόγημα για όσους γνωρίζουν και για όσους θέλουν να μάθουν! 

Οργανωμένες παρέες, εκδομές συλλόγων, μια αυθόρμητη παρέα, ένας ένας ή μια μια οι άνθρωποι στη φύση της Κρήτης μαζεύουν με αγάπη τα αρωματικά χόρτα που τους δίνει η γή!

 

Τα χόρτα στην περίοδο της Σαρακοστής δεν αποτελεούν αναγκαίο κακό αλλά απόλαυση επειδή ο καιρός επιτρέπει την πλούσια παραγωγή της γης.

Ωστόσο, οι ευφάνταστες νοικοκυρές της Κρήτης, αξιοποιούν με απίστευτη μαεστρία και με ποικίλους τρόπους τα χόρτα αυτά δημιουργώντας γεύσεις που σου μένουν αξέχαστες! 

Κάποιος πολύ εύκολα αν δεν γνωρίζει, μπορεί να σταθεί στις λέξςι "μαεστρία" και "¨Ποικίλους τρόπους" και εύλογα να αναρωτηθεί "Μα με πόσους τρόπους μπορείς να μαγειρέψεις τα χόρτα; και "τι μαεστρία απαιτείται; Στην Κρήτη τα χόρτα είναι ένα ολόκληρο μεγάλο κεφάλαιο ενώ σε όλες τις συνταγές συνεχίζει να βρίσκεται στο επίκεντρο η απλότητα! 

τα χόρτα λοιπόν:

Καταναλώνονται ωμά, με ελαιόλαδο και ξύδι ή λεμόνι ή σκέτο αλάτι!

Αποτελούν μέρος σε απλές και περίπλοκες σαλάτες ωμές ή και βραστές!

Συνοδεύουν τα κουκιά τα βραστά και τις αγκινάρες

Συνοδεύουν επίσης όλα τα όσπρια!

Τα πάνε πολύ καλά με το ψάρι στο ίδιο πιάτο ή στο διπλανό!

Κάνουν παρέα με βραστές πατάτες, ελίτσες, αυγά βραστά και παξιμαδάκια!

Τηγανίζονται με αυγά και κάνουν περίφημα σφουγγάτα!

Γίνονται γιαχνί με πατάτες και χοχλιούς!

Ερεθίζουν τον ουρανίσκο μας όταν τα συναντάμε σε πίτες τηγανιού και φούρνου, 

σκέτα ή με τυρί εκτός νηστείας!

Και μετά τη νηστεία φυσικά, τα απολαμβάνουμε σε εξαιρετικά γευστικά αυγολέμονα!

Τα χόρτα θεωρούνται άριστη τροφή και αξίζει να τα έχουμε στο τραπέζι μας καθημερινά. 

Ανακαλύψτε τρόπους να τα μαγειρεύετε και μην πτοήστε επειδή χρειάζονται καθάρισμα!

Αν δεν μπορούμε εμείς να τα μαζέψουμε αλλά τα βρίσκουμε στο μπακάλικο,
στο SM ή μας τα δίνει κάποιος είμαστε τυχεροί!

Ας τα καθαρίσουμε τουλάχιστον και ας τα απολαύσουμε στη συνέχεια καθώς είναι ένααπο τα πιο χαρακτηριστικά,  απ "όσα μας πέμπει ο Θεός" που κυριαχρούν στην Κρητική Δίαιτα και στην Κουζίνα μας.

Πολλοί, αξιόλογοι επιστήμονες έχουν ερευνήσει, έχουν γράψει και μας δίνουν πολύ σημαντικές πληροφορίες για τα χόρτα. Παρακάτω παραθέτουμε το άρθρο του Καθηγητή Αντ. Καφάτου που φιλοξενήθηκε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ στις 18.04.2014

Τα άγρια χόρτα της Κρήτης και η διατροφική τους αξία

Του Αντώνη Καφάτου*

Η παραδοσιακή Κρητική διατροφή σχετίζεται με την μακροζωία το οποίο έχει επιστημονικά τεκμηριωθεί με την μελέτη των εφτά χωρών.

Αρχικά στην δεκαετία του ‘60 στην «μελέτη των εφτά χωρών» ο πληθυσμός της Κρήτης βρέθηκε να έχει τη χαμηλότερη συχνότητα καρκίνων αλλά και καρδιαγγειακών νοσημάτων σε σύγκριση με πληθυσμούς από άλλες έξι χώρες, στους πληθυσμούς της μελέτης συμπεριλαμβάνεται και η Κέρκυρα. Η παραδοσιακή Κρητική διατροφή φημίζεται για την υψηλή κατανάλωση ελαιόλαδου, όσπριων, φρούτων, λαχανικών και δημητριακών και για την περιορισμένη κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων και κρέατος. Από τα παραπάνω, τα άγρια χόρτα της Κρήτης είχαν σημαντικότατο ρόλο στην θρέψη και υγεία του πληθυσμού.

Η Ορθόδοξη νηστεία παίζει καθοριστικό ρόλο στο είδος της διατροφής μας. Συνίσταται μεταξύ άλλών η αποχή από κρέας, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα και η αντικατάσταση τους με φρούτα , χόρτα, και όσπρια με αποτέλεσμα να επιδρά πάνω στην χοληστερόλη αίματος που την μειώνουν σημαντικά! Η σαρακοστή συμπίπτει με την άνοιξη κατά την διάρκεια της οποίας τα άγρια χόρτα αφθονούν, είναι σε ιδανική κατάσταση, και έτσι έχουν σημαντική θέση στο σαρακοστιανό τραπέζι. Η Κλινική Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Βιέννης στην Αυστρία πραγματοποίησε αναλύσεις για να διαπιστώσει την διατροφική αξία των άγριων χόρτων της Κρήτης και τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά.

Τα άγρια χόρτα έχουν μεγαλύτερη ποσότητα σε βιταμινών και αντιοξειδωτικών ουσιών σε σχέση με τα περισσότερα αν όχι όλα τα καλλιεργούμενα λαχανικά που μπορεί να αγοράσει κανείς από την αγορά. Τα περισσότερα από αυτά τα λαχανικά όπως π.χ το μαρούλι και το σπανάκι, αν και προτιμούνται σε χορτόπιτες και στις σαλάτες μας είναι υποδεέστερα σε βιταμίνες και αντιοξειδωτικά από τα άγρια χόρτα του τόπου μας. Συχνά επίσης λόγω υπερβολικής χρήσης λιπασμάτων περιέχουν μεγάλη ποσότητα νιτρωδών που είναι καρκινογόνες ουσίες.

Το λαγουδόχορτο, τα λάπαθα και ο σταφιλίνακας αποτελούν θαυμάσιες πηγές βιταμίνης Κ με μέχρι 5 φορές μεγαλύτερη συγκέντρωση σε σχέση με καλλιεργημένα λαχανικά. Η βιταμίνη Κ παίζει σπουδαίο ρόλο στην διαδικασία πήξης του αίματος και είναι απαραίτητη στην καθημερινή μας διατροφή σε συγκεντρώσεις 90-120 μg. Οι υψηλές συγκεντρώσεις των άγριων χόρτων σε βιταμίνη Κ καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες εφόσον χρησιμοποιηθούν επαρκές ποσότητες στο διαιτολόγιο.

Οι παπούλες, οι πετραχατζίκοι, οι μυριδούσες, η ρόκα και τα μάραθα αποτελούν σημαντικές πηγές βιταμίνης C η οποία έχει πολύ ισχυρή αντιοξειδωτική δράση στον οργανισμό μας γιατί αδρανοποιεί με μεγάλη επιτυχία τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου που είναι βλαβερές και τοξικές. Η βιταμίνη αυτή έχει αποδειχθεί ότι διεγείρει το ανοσοποιητικό μας σύστημα ώστε να απαντά γρηγορότερα σε λοιμώξεις, επίσης έχει την ικανότητα να μας προφυλάσσει από αθηροσκλήρωση, ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που ευθύνονται για τα εγκεφαλικά επεισόδια καθώς και τα εμφράγματα του μυοκαρδίου, γιατί προφυλάσσει την LDL από την οξείδωση. Συγκριτικά με τα καλλιεργούμενα χόρτα όλα σχεδόν τα χόρτα της Κρήτης περιέχουν υψηλότερες συγκεντρώσεις αντιοξειδωτικών και βιταμινών.

Όσον αφορά την περιεκτικότητα σε βιταμίνη Α, το λαγουδόχορτο , οι ακουρνοπόδοι, τα μάραθα, οι πετραχατζίκοι, οι παπούλες και τα λάπαθα έχουν ιδιαίτερα υψηλές συγκεντρώσεις με πάνω από 4mg καθαρής βιταμίνης Α σε 100γρ από αυτά τα χόρτα. Η βιταμίνη Α είναι σημαντική για την προστασία των ματιών, δρώντας σαν φυσική ασπίδα κατά της έντονης ακτινοβολίας αλλά και ως αντιοξειδωτικό προστατεύοντας έτσι από τον καταρράκτη του οφθαλμού, την αθηρωμάτωση των αγγείων καθώς και από τον καρκίνο του δέρματος και άλλες μορφές καρκίνου.

Όσον αφορά την αντιοξειδωτική ομάδα των ουσιών που ονομάζονται πολυφαινόλες καθώς και οι τοκοφερόλες (βιταμίνη Ε) οι αγόγλωσσοι ο καλόγερος ,το αχατζίκι, οι αβριονιές, οι φασουλίδες, οι κουτσουνάδες και οι μυριδούσες είναι μόνο λίγα από τα άγρια χόρτα που περιέχουν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις σε πολυφαινόλες και τοκοφερόλες και που προστατεύουν τον οργανισμό από πολλά εκφυλιστικά νοσήματα και καρκίνους.

Τα περισσότερα από τα άγρια χόρτα πρέπει να τρώγοντα ωμά γιατί με το έντονο μαγείρεμα χάνουν σημαντικό μέρος των θρεπτικών τους συστατικών. Ο καλύτερος τρόπος για να καταναλώσει κανείς χόρτα είναι φρέσκα σε σαλάτα με λεμόνι , ξύδι και πολύ ελαιόλαδο. Η δράση αυτών των ουσιών μαζί με την διατροφική αξία των άγριων χόρτων εγγυάται για την πρόληψη πολλών ασθενειών με τον καλύτερο δυνατό, φυσικό τρόπο. Οι περισσότερες ασθένειές και ειδικά οι καρκίνοι μπορούν να προληφθούν με σωστή ισορροποιημένη διατροφή, δηλαδή με την παραδοσιακή κρητική διατροφή.

*Ο καθ. Καφάτος Αντώνιος είναι καθηγητής

Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής. Κλινική Προληπτικής Ιατρικής και  Διατροφής στην Ιατρική Σχoλή Πανεπιστημίου Κρήτης

και ακολουθεί ένας πολύ χρήσιμος Πίνακας Διατροφικών Στοιχείων για τα χόρτα